Beth yw’r Freinlen?
Mae’r cynghorwyr yn wynebu mwy a mwy o heriau bellach. Yn sgîl moderneiddio, mae mwy a mwy o ddisgwyl iddyn nhw gyflawni amryw rolau megis arwain eu cymunedau yn ogystal ag ysgwyddo cyfrifoldebau arbennig yn y cyngor. Mae awdurdodau ledled Cymru yn ceisio galluogi eu haelodau i ateb yr heriau hynny trwy feithrin medrau a gwybodaeth, rhoi cyfleusterau ar gael a chynnig gwasanaethau cymorth.
Mae gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (WLGA) hanes hir o helpu awdurdodau i ddatblygu gweithgareddau o’r fath. I atgyfnerthu’r rhaglen gymorth wladol, fe luniodd WLGA Freinlen Cynorthwyo a Datblygu Cynghorwyr Cymru ar y cyd â chynghorwyr o bob cylch gwleidyddol a swyddogion cynorthwyo aelodau pob awdurdod.
Nod y Freinlen yw cynnig fframwaith eang ar gyfer cynllunio, hunanasesu, gweithredu ac adolygu lleol ynghyd â rhwydweithio a chymharu ymhlith awdurdodau a rhannu arferion da ac arloesol. O ganlyniad i’w mabwysiadu’n eang, mae’r cymorth ar gyfer cynghorwyr Cymru wedi cynyddu a gwella.
Beth yw’r sefyllfa ar hyn o bryd?
Dyma’r awdurdodau sydd wedi ennill y Freinlen a’r Freinlen Uwch.
2021
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro - Lefel Uwch
2019
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog - Lefel Uwch (Adnewyddu)
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili (Adnewyddu)
- Cyngor Sir Ynys Môn (Adnewyddu)
2018
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent (Adnewyddu)
- Cyngor Gwynedd (Adnewyddu)
- Cyngor Sir Powys (Adnewyddu)
2016
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri (Adnewyddu)
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili - Gwobr Arloesi ac Arfer Da (Manylion isod)
2015
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent (Adnewyddu)
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili (Adnewyddu)
2014
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog - Lefel Uwch (Adnewyddu)
- Cyngor Sir Powys (Adnewyddu)
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro (Adnewyddu)
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf - Lefel Uwch (Adnewyddu)
2013
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr - Gwobr Arloesi ac Arfer Da (Manylion isod)
- Cyngor Sir Ynys Môn
- Awdurdod Tân Ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru (Adnewyddu)
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf - Gwobr Arloesi ac Arfer Da (Manylion isod)
2012
- Yn sgîl Mesur ‘Llywodraeth Leol’ Cymru 2011, mae gofynion statudol bellach ynglŷn â llywodraethu corfforaethol a chynorthwyo a datblygu cynghorwyr. Felly, mae meini prawf y Freinlen wedi’u mireinio yn ôl y gofynion hynny.
2011
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog – Lefel Uwch
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili (Adnewyddu)
- Cyngor Sir y Fflint (Adnewyddu)
- Cyngor Sir Powys
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Tor-faen
2010
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Sir Benfro
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf – Lefel Uwch
- Awdurdod Tân ac Achub y De
2009
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy
- Cyngor Sir Ddinbych
- Awdurdod Tân ac Achub y Gogledd
- Cyngor Gwynedd
- Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri
2008
- Cyngor Sir y Fflint
- Awdurdod Tân y Canolbarth a’r Gorllewin
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam
2007
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf
- Cyngor Bro Morgannwg
Y broses asesu
Bydd awdurdodau’n cael ymgeisio am y Freinlen, a’r Freinlen Uwch wedyn. Rhaid adnewyddu'r statws bob tair blynedd ar ôl ei ennill.
Ar gyfer y Freinlen, bydd awdurdod yn ei asesu ei hun ac yn cyflwyno’r canlyniadau i WLGA a fydd yn eu hadolygu ac yn pennu'r statws. Diben y Freinlen yw gofalu bod amrywiaeth hanfodol o drefniadau cynorthwyo a datblygu cynghorwyr wedi’u sefydlu.
Ar gyfer y Freinlen Uwch, bydd asesu trwy gymheiriaid. Yn rhan o’r asesu, fe fydd rhai swyddogion a chynghorwyr o Gymru a Lloegr yn ymweld â’r awdurdod o dan sylw. Diben y Freinlen Uwch yw gofalu bod y trefniadau oedd wedi’u sefydlu ar gyfer y Freinlen yn gweithio’n effeithiol.
Trwy geisiadau ysgrifenedig y byddwn ni’n ailasesu awdurdodau ar gyfer y Freinlen a’r Freinlen Uwch fel ei gilydd.
Gwobr am Arferion Da ac Arloesi wrth Gynorthwyo a Datblygu Cynghorwyr
Diben y wobr hon yw cydnabod a lledaenu arferion rhagorol neu arloesol ynglŷn â chynorthwyo a datblygu cynghorwyr, er mwyn gwella’r arferion yng Nghymru.
Fe fyddwn ni’n asesu ceisiadau am Wobr yr Arferion Da ac Arloesol yn ôl adolygiad o’r dystiolaeth sydd wedi'i chyflwyno i banel o gymheiriaid WLGA.
Ar ôl rhoi’r wobr, gwahoddir yr awdurdod i gyflwyno ei waith gerbron Rhwydwaith Cynorthwyo a Datblygu’r Cynghorwyr a Materion y Cynghorwyr Arweiniol. Byddwn ni’n cyhoeddi’r cais ar wefan WLGA .
Mae rhagor o wybodaeth gan: Sarah Titcombe