Mae cynghorau yng Nghymru wedi croesawu Adroddiad Blynyddol y Prif Swyddog Meddygol, sy’n rhoi gwasanaethau diogelu’r cyhoedd awdurdodau lleol wrth wraidd dull atal-yn-gyntaf o wella iechyd y genedl. 

Mae’r adroddiad, ‘Myfyrio ar ein Iechyd’, yn atgyfnerthu’r rôl ganolog y mae cynghorau yn ei chwarae wrth amddiffyn iechyd y cyhoedd a chreu’r amodau i bobl fyw bywydau iachach a mwy diogel. Mae’r Prif Swyddog Meddygol yn tynnu sylw at eu gwaith ar amgylcheddau bwyd iach, rheoli tybaco, vapes, alcohol, gamblo, newid yn yr hinsawdd, tai ac ansawdd aer. 

Mae’r adroddiad yn rhybuddio bod disgwyliad oes iach yng Nghymru yn gostwng, yn enwedig ymhlith menywod, ac y gallai nifer y bobl sy’n byw gyda chyflyrau hirdymor lluosog bron ddyblu erbyn 2035 heb weithredu brys. Mae hefyd yn dangos gwerth ymyrraeth gynnar, gyda rhaglenni iechyd cyhoeddus yn darparu enillion cyfartalog o 14 i 1 ar fuddsoddiad. 

Mae cynghorau yn darparu’r gwasanaethau diogelu’r cyhoedd craidd – iechyd yr amgylchedd, trwyddedu a safonau masnach – sy’n rheoleiddio amgylcheddau bwyd, yn diogelu cymunedau rhag cynhyrchion ac arferion anniogel, yn gwella tai ac ansawdd aer, ac yn cefnogi economïau lleol iachach. 

Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn croesawu cydnabyddiaeth y Prif Swyddog Meddygol o gyfraniad llywodraeth leol. Mae hefyd yn cefnogi buddsoddiad parhaus yn y gweithlu Diogelu’r Cyhoedd, gan gynnwys y llwybrau datblygu sy’n cael eu datblygu gyda Chyfarwyddwyr Diogelu’r Cyhoedd Cymru. 

Dywedodd y Cynghorydd Jane Gebbie, llefarydd CLlLC dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol: 

“Mae’r adroddiad hwn yn atgyfnerthu pwysigrwydd atal wrth wella iechyd pobl a lleddfu’r pwysau ar y GIG. Mae cynghorau yn gweld effaith salwch yn eu cymunedau bob dydd, ac mae llywodraeth leol mewn sefyllfa dda i weithredu’n gynnar, lleihau risgiau, a chefnogi pobl i fyw yn hirach mewn iechyd da. 

“Mae buddsoddiad parhaus mewn atal yn hanfodol os ydym am wrthdroi’r tueddiadau pryderus a amlygwyd gan y Prif Swyddog Meddygol. Rydym yn llwyr gefnogi galwad y Prif Swyddog Meddygol am weithredu cyflym, ac rydym yn cydnabod bod gwasanaethau lleol cryf, a gefnogir yn briodol, yn allweddol i wireddu’r newid hwn.” 

Dywedodd y Cynghorydd Stephen Thomas, llefarydd CLlLC dros Wasanaethau Rheng Flaen a Rheoleiddio: 

“Mae’n galonogol gweld gwasanaethau diogelu’r cyhoedd yn cael eu cydnabod mor glir yn yr adroddiad hwn. Mae’r timau hyn yn gweithio ar y rheng flaen o ran diogelu iechyd y cyhoedd, o ddiogelwch bwyd a rheoli tybaco i ansawdd aer a thai. 

“Mae’r heriau gweithlu a nodir gan y Prif Swyddog Meddygol yn real iawn, ac rydym wedi ymrwymo i weithio gyda phartneriaid i gryfhau’r cyflenwad o swyddogion medrus a sicrhau bod gwasanaethau’n parhau’n wydn. 

“Er bod timau iechyd yr amgylchedd, trwyddedu a safonau masnach wedi’u disbyddu ers mwy na degawd, maent yn parhau i gyflawni gwaith atal effaith uchel ledled Cymru. 

“Gyda gweithlu sydd wedi’i adnoddau’n iawn, gallai cynghorau wneud llawer mwy i gefnogi iechyd ein cymunedau, lleihau niwed, a lleddfu’r pwysau ar y GIG a phartneriaid eraill.”